SỐT CO GIẬT
- Định nghĩa
Sốt co giật xảy ra ở trẻ từ 6 tháng đến 5 tuổi với các tiêu chuẩn sau [6]:
– Co giật xuất hiện khi trẻ sốt trên 380C
– Trẻ từ 6 tháng đến 5 tuổi, thường gặp nhất là trẻ từ 12-18 tháng tuổi
– Không có nhiễm khuẩn hệ thần kinh trung ương
– Không có các bất thường chuyển hóa toàn thân gây co giật
– Không có tiền căn co giật không sốt trước đó.
Sốt co giật gồm hai dạng:
– Sốt co giật đơn giản: thường gặp nhất với các đặc điểm:
+ Co giật cơn toàn thể, kiểu co cứng – co giật (tonic-clonic)
+ Thời gian co giật dưới 15 phút, thường kéo dài khoảng 5 phút
+ Không có cơn tái phát trong vòng 24 giờ hay trong cùng đợt bệnh này.
– Sốt co giật phức tạp:
+ Cơn co giật khu trú, thường ở một bên chi hay một bên cơ thể
+ Thời gian co giật kéo dài trên 15 phút
+ Có từ 2 cơn co giật trở lên trong đợt bệnh này hoặc trong vòng 24 giờ
+ Có thể liệt nửa người thoáng qua, khoảng 0,4 – 2% trường hợp
Hầu hết những bệnh nhân sốt co giật phức tạp sẽ có nguy cơ cao bị sốt co giật tái phát hoặc dễ diễn tiến qua co giật không sốt sau này.
- Dịch tễ học
Sốt co giật là rối loạn thần kinh thường gặp ở trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ, chiếm tỉ lệ khoảng 3-5% ở trẻ dưới 5 tuổi. Ở một số quốc gia, tỉ lệ trẻ bị sốt co giật ghi nhận cao hơn, ví dụ: ở Nhật Bản 9-10% trẻ có ít nhất một cơn sốt co giật trong đời. Tỉ lệ sốt co giật ở trẻ nam nhiều hơn trẻ nữ khoảng 1,6 lần.
- Yếu tố nguy cơ
Sốt co giật là bệnh lý xảy ra tùy thuộc vào lứa tuổi của bệnh nhân. Đây là một bệnh lý liên quan đến nhiều yếu tố nguy cơ xảy ra trên một cá thể có hệ thống thần kinh dễ bị tổn thương và có thể liên quan đến sự nhạy cảm về mặt cấu trúc gen. Sau đây là một số yếu tố nguy cơ gây sốt có giật ở trẻ em.
– Sốt cao: trẻ sốt càng cao thì nguy cơ co giật càng nhiều. Một yếu tố nguy cơ gây sốt co giật cần được quan tâm nữa đó là ngưỡng cơ giật ở từng trẻ (seizure threshiela ). Ngưỡng co giật này khác nhau ở từng cá thể và độ tuổi của bệnh nhân. Vị dụ: ở trẻ nhũ nhi ở ngưỡng co giật là thấp nhất. Trẻ ở lứa tuổi này cũng dễ co giật khi có rối loạn điện giải (như hạ natri máu) và một sốt thuốc.
– Nhiễm khuẩn: một số tác giả ghi nhận ở trẻ sốt co giật, tỉ lệ nhiễm khuẩn do virus cao hơn do vi khuẩn. Nhiễm virus liên quan đến sốt co giật là nhiễm HHV-6 (humin herpesvirus 6) và Influenza A. Nhiễm HHV-6 và Influenza A là hai tác nhân nhiễm virus thường gây ra sốt co giật phức tạp (dễ tái phát). Tại Hoa Kỳ, nhiễm HHV-6, trong sản ca giật chiếm 1/3 trẻ dưới 2 tuổi sốt co giật lần đầu. Đặc điểm sốt do nhiễm HHV-6 là sốt rất cao, thường trên 390C, xảy ra ở trẻ từ 12-15 tháng tuổi. Những trẻ sốt co giật nhiễm HHV-6 có nguy cơ gây sốt co giật phức tạp, để tái phát và dễ chuyển thành trạng thái động kinh do sốt. Đối với nhiễm virus Influenza type A, thường thấy ở khu vực châu Á, gồm nhiễm Parainfluenza, Adenovirus.
– Liên quan đến tiêm chủng: một số vaccin có khả năng gây sốt co giật gồm vaccin bạch hầu – ho gà toàn bào – uốn ván (DTwP), sởi – quai bị – rubella (MMR). Nguyễn nhân gây co giật do vaccin có thể do thành phần trong vaccin, lứa tuổi của trẻ hoặc một phần do tính mẫn cảm của bộ gen. Như vậy, đối với trẻ bị sốt co giật sau chủng ngừa vaccin, quyết định lặp lại liều chủng ngừa tiếp theo hay không còn tùy thuộc vào việc cần nhắc giữa mặt lợi ích và nguy cơ. Trong nhiều trường hợp, nếu mặt lợi ích cao hơn nguy cơ thì vẫn có thể quyết định tiêm nhắc lại.
-Yếu tố gen: hiện nay chúng ta chưa biết sốt co giật có tính di truyền hay không Tuy nhiên, các nghiên cứu trên thế giới ghi nhận, nếu trẻ có cha mẹ hoặc anh chị em sinh đôi bị sốt co giật thì khoảng 10-20% trẻ có nguy cơ sốt co giật (sinh đôi cùng trứng nguy cơ cao hơn sinh đôi khác trứng).
– Sốt co giật có tính gia đình: có liên quan đến đột biến một số gen.
– Một số nguyên nhân khác: việc tiếp xúc với một số chất trong giai đoạn bào thai có thể là yếu tố nguy cơ gây cho trẻ co giật sau này. Các yếu tố nguy cơ đó là: mẹ hút thuốc lá (nicotin), uống rượu hoặc coffee. Ngoài ra, một số nghiên cứu còn ghi nhận viêm mũi dị ứng và suyễn cũng là yếu tố nguy cơ gây sốt co giật cho trẻ.
- Diễn tiến
Nguy cơ tái phát chung của sốt co giật khoảng 1/3 trường hợp. Khoảng 1/2 các trường hợp tái phát xảy ra trong 6 tháng đầu tiên và 90% xảy ra trong 2 năm đầu.
- Hướng dẫn xử trí khi trẻ sốt co giật
Khi thấy trẻ xuất hiện triệu chứng sốt co giật các bậc cha mẹ cần:
– Giữ bình tĩnh không nên hốt hoảng, la khóc. Kêu gọi người phụ giúp lau mát.
-Đặt trẻ ở một nơi an toàn nếu trẻ đang ở nơi nguy hiểm như gần hồ nước, cạnh bếp lửa, ở cầu thang cao,… vị trí đặt trẻ nên rộng rãi, thoáng mát.
– Đặt trẻ nằm nghiêng để tránh hít sặc chất nôn, đàm nhớt
– Tuyệt đối tránh không nên nhỏ bất kỳ dung dịch hay chất gì vào miệng trẻ như chanh, sả,… vì dễ gây sặc các chất đó vào trong phối.
– Không cố gắng nạy răng trẻ
– Không giữ trẻ quá chặt để kiềm cơn co giật
– Bảo vệ vùng đầu cho trẻ như đặt khăn, gối hoặc dùng tay giữ đầu trẻ, tránh trong cơn co giật đầu đập xuống đất.
– Nới lỏng quần áo, dây nịt, cởi bỏ mắt kinh
– Nhét thuốc hạ sốt qua hậu môn nếu trẻ sốt, liều paracetamol 10-15mg/kg
– Đưa trẻ vào bệnh viện để theo dõi tiếp tục vì co giật có thể là triệu chứng khởi đầu của nhiều bệnh lý nguy hiểm.
Khoa Nhi – Trung tâm Y tế huyện Đức Trọng